Nazwisko Grajower w Chrzanowie kojarzy się przede wszystkim ze słynną lemoniadą, wodą sodową i piwem z Żywca. Jeśli natomiast zapytać w Trzebini z czym kojarzy się nazwisko Kościółek to bez wątpienia znajdą się osoby pamiętające smak najlepszej w okolicy lemoniady i oranżady. Na dodatek były tańsze i niczym nie ustępujące napojom pochodzącym od konkurencyjnych wytwórców.
Jedna z najstarszych etykiet lemoniady z Wytwórni Pana Kościółka. Fot. Archiwum autora
Antoni Kościółek od niepamiętnych czasów prowadził w Trzebini Wytwórnię Soków Naturalnych, Wytwórnię Wody Sodowej i Lemoniad, a później jeszcze Rozlewnię Piwa. Był także prezesem założonego w 1936 r. zamiejscowego oddziału Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej w Trzebini, zrzeszającego w 1939 roku 81 członków. Przed II Wojną Światową Pan Kościółek rezydował pod adresem Rynek 506, czyli w północno-wschodnim rogu rynku. Po wojnie, jak w całej zresztą okolicy nazewnictwo ulic i rynków uległo zmianie i trzebiński Rynek stał się Placem Lenina. Wedle nowej numeracji Wytwórnia znajdowała się pod numerem 11. Budynek nadal istnieje (Rynek 16a), ale grozi zawaleniem i tylko czerwona cegła, z której jest wybudowany pozwala oczami wyobraźni przenieść się do przeszłości. Praktycznie wszystkie okoliczne kamienice są już oblepione styropianem i pomalowane farbami o wściekłych kolorach w ramach tzw. „termomodernizacji”. Innymi słowy prawie wybudowano je na nowo – w stylu „styropiańskim”. Ot takie dopełnienie betonowej pustyni na rynku.
Walne Zebranie Kongregacji Kupieckiej w Trzebini 7 marca 1948 r. W pierwszym rzędzie, szósty od lewej dżentelmen z wąsem i poszetką w brustaszy to Pan Antoni Kościółek.
Fot. Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Trzebini
Nieistniejąca już Wytwórnia Wód Gazowanych Pana Antoniego Kościółka. Stan na 2018 r. Wspaniały przedwojenny budynek grozi zawaleniem… Fot. Archiwum autora
Jeszcze w połowie lat sześćdziesiątych ub. wieku spragnieni w upalne dni mieszkańcy Trzebini chcąc kupić oranżadę mogli wejść do Wytwórni Pana Kościółka tymi samymi drzwiami, które w latach dziewięćdziesiątych prowadziły do Księgarni i Antykwariatu „U Jury” (na powyższym zdjęciu wejście po lewej stronie). Oprócz szerokiego wyboru lemoniad i oranżad można było nabić syfon. Około 1965 roku w sklepie warzywnym u Pana Bartosika na ul. Świerczewskiego (obecnie Piłsudskiego, poniżej Urzędu Miasta) cena za butelkę oranżady z Wytwórni p. Antoniego wynosiła 1,60 zł. Butelka tego samego gazowanego napoju, ale wyprodukowanego u konkurencji, bez względu na producenta, kosztowała 1,80 zł.
Moneta o nominale 5 złotych z 1959 roku „z rybakiem” projektu wybitnego polskiego artysty rzeźbiarza i medaliera Józefa Gosławskiego. Fot. Archiwum autora
Około 1970 r. firma weszła w skład PSS „Społem” i od tego momentu oprócz tradycyjnych napojów gazowanych w ofercie pojawiła się trzebińska Coca-Cola tj. Quick-Cola. Na etykiecie wyraźnie zostało napisane, że jest to napój dla dorosłych, zwierający kofeinę i kwas fosforowy. Oprócz tego w różnych odstępach czasu dostępne były napoje chłodzące o przeróżnych smakach i nazwach: Renetka, Jagódka, Cytrynówka, Mandarynka, Oranżada, Oranżada Wyborowa i Orange.
Trzebińska Quick-Cola. Fot. Archiwum autora
Galeria etykiet napojów gazowanych produkowanych w Trzebini. W celu powiększenia należy kliknąć w dowolną miniaturę. Fot. Archiwum autora
Sklep „Społem”, w którym nieprzerwanie od dziesięcioleci można było zakupić trzebińską oranżadę i inne napoje usytuowany był tuż przy Wytwórni Wód Gazowanych i Rozlewni Piwa. Budynek obecnie jest urządzony jako lodziarnia pod adresem Rynek 17.
Trzebinia, Rynek 17 – tu był kiedyś sklep „Społem”. Fot. Archiwum autora
W „Dzienniku Polskim” z 14 stycznia 1976 r. ukazało się ogłoszenie drobne o następującej treści: „WYTWÓRNIĘ wód gazowanych z kompletnym wyposażeniem – sprzedam. Antoni Kościółek – Trzebinia, pl. Lenina 10, tel. 67”. Pan Antoni prawdopodobnie chciał już odpocząć od prowadzenia działalności wytwórczej, wszak miał już skończone 72 lata.
Istniała w Trzebini jeszcze druga, konkurencyjna Wytwórnia Wód Gazowych, której właścicielem był Kazimierz Starostka*. Mieściła się przy ulicy Wyspiańskiego 11 i to właśnie tam produkowano bodaj najbardziej znany napój gazowany tejże firmy pn. Jarzębinka „z dodatkiem substancji smakowo-aromatycznych oraz soków owocowych”.
Jerzębinka z Wytwórni Wód Gazowych Bronisławy Starostka. Fot. Archiwum autora
Oranżady wytwarzanej na miejscu już nikt się nie napije w upalne dni, ale na rynku w roku bieżącym została zamontowana nowoczesna pompa, zwana także zdrojem ulicznym, zasilana wodą z wodociągów. Woda jest podobno nadzwyczaj wspaniała, tylko że kamień i rdza w saganie po niej zostaje. Lepsze to jednak niż chlor w krakowskiej wodzie. Oprócz tego na rynku i w bliskim jego sąsiedztwie jest 12 (słownie: dwanaście) banków**. W niektórych na upartego można się napić wody źródlanej z dystrybutora 😉
* Po opublikowaniu tekstu napisał do mnie Czytelnik, który zwrócił uwagę na istotny błąd. Właścicielem Wytwórni Wód Gazowanych przy ul. Wyspiańskiego 11 nie był Bronisław Starostka, lecz Kazimierz Starostka. Po śmierci p. Kazimierza wytwórnię przejęła jego żona Bronisława Starostka. Ponadto w Trzebini istniała także trzecia wytwórnia przy ul. Długiej, której właścicielem był Zbigniew Styczyński.
** To słuszna i akuratna ilość, bowiem w Gminie Trzebinia mieszka aż 34.105 mieszkańców. Konkurencja musi być.
Zapiski ze Starej Leśniczówki 
Smak oranżady przywożonej przez wujka Antka na rodzinne spotkania pamiętam do dzisiaj. To było dwa razy do roku, kiedy cała rodzina Kościółków spotykała się. Dzieci i wnuki – oranżada, dorośli również piwo. Śmiech, śpiew, historie. Około 40 osób.
PolubieniePolubienie